2000 YIL ÖNCESİNİN ZEYBEKLERİ ONLAR “AYIN ERLERİ ”

Aydın Folklor Araştırma Gençlik ve Spor Kulübü Derneği birkaç yıldan bu yana düzenlemiş olduğu kültür gezilerinden birine geçtiğimiz günlerde bir yenisini daha ekledi. 60 kişilik bir ekip ile Egede Zeybek kültürünün izlerini süren Ayfad gönüllüleri bu yıl Aydınoğluları Beyliğine başkentlik yapmış yerleşim yerleri olan Selçuk Tire Ödemiş ve Birgi de iz sürdüler.

Geziye katılan Zeybek gönüllüleri Anadolu’daki Türk tarihi ile Anadolu tarihi açısından da çok çok önemli olan bir tarihi bilgiyi ve bulguyu da yerinde görme o ana şahitlik etme şansı buldular. Yıllardır Zeybeklik ve Türk kültürünün Anadolu’nun antik dönemine uzandığını düşünen bu konuda araştırmalar yapan Aydın Folklor Araştırma Derneği geçtiğimiz yıllarda da bunu destekleyen bulgularını kamuoyu ile paylaşmış idi;

1- 2017 programında Aydın’ın Çine ilçesinde 2011 de bulunan kök boya ile yapılmış Moğolistan Orhun anıtlarındaki yada Kırgızistan Saymalıtaş’ da ki dağ keçisi damgalarının birebir kopyası olan dağ keçileri damgaları ile yuğ tören alanı ve yön damgaları (gülerek ifade ettikleri uçan adamlar yada zeybek oynayan zeybekler dedikleri damgalar) ..

2. 2018 yılında da Kuşadasında başlatılan kadıkalesi kazısında 2008 yılında bulunan ve Frig askeri heykelciği olarak adlandırılıp tanımlanan ama aslında ayağında poturu sırtında cepkeni camadanı başında börkü ile günümüz zeybeğinden kızanından hiçbir farkı olmayan Aydın Zeybeği heykelciği, kamoyu ve Aydınlı zeybek gönüllüleri ile paylaşılmış Anai Aydın Anadolu adlarına atıfda bulunulmuş idi .

3. Son olarak da yine 2019 da bu bulgular ile birlikte 2010 yılında bulunan ancak 2018 de Türkçe çevirisi Dr. Cengiz Saltoğlu tarafından yapılabilen Selçuk Efes Ayasuluk tepesinde dönemin hak dini Hristiyanlığa mensup Türklerin muhtemelen vaftiz edildiği çeşme olan çeşme mermerine Batı Anadolu Türk runik alfabesi denilen ve oyma tekniği ile yazılan ÖnTürkçe yazı tarih severler ve Aydınlılar ile paylaşıldı.  Bulunan yazıtın resmi ve Türkçe çevirisi şu şekli iledir ;

Erk Bey İçin Yakarış
Ön Türkçe şekli ;
Em sep igke Ėşiç, ab, ig u igi!
Edik, kėŋür anı, al ėrür Apaç!
Aç Abak, u, al kıl!
Ed ay, es u ig, kü Ay!
Op ėltüri aş, on! Açı, ėlde aŋış Ay’ıŋ!
Seş, al er, ed ay aç Ay’ıŋ Ėşi!
Es u ig, ab Ay, ed ay; op erür aldukuŋ aş!
Anıŋ es ırki, esig iş; beg alıg Ėgeç!
Erk kėŋi kanda Ay Ayı?
Kü Ay erinde, aŋ, ėlde es keldüki ay Eçü!
U ay Ėgekı, kü ėşiŋ, i Ėgekı, ö!
Es u ig ök Ay, ėrindürdi, kėŋ ay!
İldük u ig, seş!
Aş op ėrkey, ag!
Günümüz Türkçesi ile
İlaç ver hastalığa Sevgili Dost, iyileştir, hastalık uyku hastalığı!
İyi et, genelt (ferahlat) onu, çâre eriştir Babacığım!
Ey Tapınılan, güç yetir, çâre kıl!
İyilik buyur, kötülük uyku hastalığı, koru Ay!
Boğa(dır) ilettiği kurban, ondur! Acı, ülkede/halk içinde anlayış Ay’ın(dır)!
Kurtar, çâre ol, iyilik buyur ey Ay’ın Eşi!
Kötülük uyku hastalığı, iyileştir Ay, iyilik buyur; boğadır aldığın kurban!
Onun kötülük(tür) falı, kötülüğü çekip al; bey kötü(dür)
1-sevgili Rab(bim)!
Erk’in genliği (ferahlığı) nerde Aylar Ayı?
(Bu) ses Ay erinden(dir), anla, halktan kötülük geldi ey Baba!
Güç yetir ey sevgili Rabbim, koru yoldaşını, ey sevgili Rabbim, anla!
Kötülük uyku hastalığıdır Ay, bunalttı, genlik (ferahlık) buyur!
Bastı uyku hastalığı, kurtar!
Kurban boğa erişe, yüksel!

GENÇ SPORCULARDAN BAŞKAN ÖMER GÜNEL’E TÜRKİYE ŞAMPİYONLUĞU SÖZÜ

Geziden sonra açıklamalarda bulunan Aydın Folklor Araştırma Gençlik Spor Klübü Derneği  Başkanı S.M.M. Müşavir S.Hilmi Bilir; “1071 yılı Atalarımızın Anadolu’ya en son geliş tarihidir ve bu son gelen Türkler Müslüman Türklerdir bu artık günümüzdeki mevcut bulgular ve bilgiler ile birçok bilim adamımız ve tarihçi araştırmacımız ile çok net olarak ortaya konulmuştur. Bunun en son ve muhteşem örneği hala daha kazılıp gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen Ankara Güdül Salihler köyünde bulunan tarihi MÖ 2000 lere (günümüzden 5.000 yıl önceye) kadar giden bine yakın Türk kurganı ve binlerce kaya resimleri damgalar ile kayalar üzerinde bulunan Batı Anadolu Göktürk Abeceli Ön Türk yazıt ve yazılarıdır. Atatürk ün 1936 yılında tarihi bilgileri ve hissiyatı ile Türk tarih Kurumuna başlattığı Alacahöyük kazısında bulunan 6.000 yıllık buluntular sonrasında söylediği “Bu memleket dünyanın beklediği, asla unutamadığı bir müstesna mevcudiyetin yüksek tecellisine sahne oldu. Bu sahne (Anadolu’yu kast ederek) 7 bin yıllık bir Türk beşiğidir. Beşiği rüzgârlar salladı beşikteki çocuk tabiatın yağmurlarıyla yıkandı, o çocuk tabiatın yıldırımlarından, şimşeklerinden kasırgalarından önce korkar gibi oldu, sonra onlara alıştı, onları tabiatın babası olarak tanıdı. Onların oğlu oldu. Bir gün o tabiat çocuğu tabiat oldu şimşek, yıldırım, güneş oldu, Türk oldu. Türk budur, yıldırımdır, kasırgadır, dünyayı aydınlatan güneştir.” “Türk çocuğu atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır” sözleri Ankara Güdül Salihler kurganlarını Urfa Göbeklitepe inanç merkezini ve daha birçok keşfedilmeyi bekleyen yerleri daha o günden işaret eder müjdeler. Bizlerde bu inanç ile memleketimizi dolaşıyor ve yorumluyoruz” dedi.

“Efes’in sembolü bal arısıdır”

Efes’in sembolünün bal arısı olduğunu sçyleyen Başkan Bilir; “Efe sözcüğünün Efes ile ilgili bir bağının olabileceği hemen hemen herkesin aklına gelir özellikle bu coğrafyada yaşayanların.  Efes’in sembolü bilindiği üzere bal arısıdır. Efes’in tarihi birçok eserlerinin üzerinde ve paralarında arı simgesini görürsünüz özellikle dünyaca ünlü Artemis bereket tanrıçası heykelinin etekleri hep arı simgeleri ile doludur Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir Kabaağaçlı Artemis adının “Arı Duru ve Temiz” den geldiğini söyler.  Bildiğiniz üzere bal arının üzerine konduğu her şey yenilebilir içilebilir arının yaşadığı her yerde yaşanılabilir arı adı gibi temiz bir varlıktır. Artemis adına dünyanın 7 harikasından biri olan tapınak buraya Ayasuluk tepesinin tam karşısına yapılmıştır. Aya  eski Türkçede Yüce demek suluk da sulak yer demektir şimdiler de İngilizlerin çalıp götürdükleri bu muhteşem eserin yerinde Selçuk’luların İngiliz çukuru dediği  yer de tapınağın sadece tek bir sütunu kalmıştır.   (Selçuk Müzesi Artemis Arı Duru Temiz Heykeli- eteklerindeki arı figürlerine dikkat)

Dernek Başkanı Bilir şöyle devam etti: “Şelçuk kelimesi de etimolojik olarak incelendiğinde Artemis yani Arı duru temiz adını içerdiği görülür.  Selçukluların Türkistan’daki lideri Selçuk Sü-başı ile tarih sayfalarına geçen Selçük şahıs adı, Türkler arasında hem erkek, hem kadın adı olarak kullanılmıştır. İsmin aslı Selçük’tür. Kâşgarlının Divan’ında ve Dede Korkut’ta böyle geçer. Arap, Fars tesiriyle Selçuk şekli revaç bulmuştur. Selçük antroponiminin selçük (küçük sel), salçuk (küçük sal), salçığ “mücadeleci” ve “geyik” anlamına geldiği söylenceleri de mevcuttur.  Selçuk sil “temiz” isim kökünden gelmektedir. Bu kökten Uygurca sil-i-mek “arınmak, temizlenmek, paklanmak” ve bugün kullandığımız silmek “temizlemek” fiili türemiş ve silig “arı, temiz, pak, bakire” (Caferoğlu, EUTS, 135. s.) sıfatı meydana gelmiştir. Silig’in aslı *sil-lig’tir; kelimedeki çift l sesinden biri düşmüş, silig sözü oluşmuştur. Uygurcada kalın sıradan sılmak fiili de bulunur. Sil kökünden gelen Yegen Silig Beg erkek adı Orhun kitabelerinde ve Silig’in kalın şekli olan Sılıg ve Ay Sılıg “kadın adı” Uygurcada (Caferoğlu, EUTS, 19, 133. s.) mevcuttur. Neticede Selçuk erkek ve kadın ismi, sil köküne –cuk -cek -çük küçültme ekinin ilavesiyle oluşmuştur. i sesi Türkçede Orhun kitabelerinden beri görülen i > kapalı e değişimini göstererek Selçük olmuştur. Kıpçak Türkçesi’ndeki (En Son resimdeki Kıpçak damgasına dikkatinizi çekerim) seli, selik, sili (Caferoğlu, el İdrak, 88. s. vd.) sözleri sil kökünün i ünlüsünün kapalı e’ye geçiş olgusunu isbatlamaktadır. Selçük “arı duru temizcecik” demektir diyebiliriz. Örneğin Selcan kız adının “temiz can” demek olduğu gibi. Efes adının kadın Amazon savaşçılarından geldiği bahsini Apala isimli kentin aydınlık yüce ermiş kişiler kenti olduğunu bunun daha sonra halk dilinde hece düşmeleri ve şive farklılıkları ile Efele ve Efes olduğu savlarını , günümüz ve 1400 lü yılların efelerinin Şeyh Bedrettin ve onun öğretilerinden müritleri Börklüce Mustafa ve Torlak Kemallerden çokça etkilendiğini Şehzade Mustafa’nın Börlüce’yi ve Torlağı Ayasuluğ da İdam ettirdiğini Kirazlı Gökçen Efe nin Ödemişli Çakırcalı Efe nin eski adı AYASULUĞ yeni adı TÜRKÖNÜ köyü olan köyde doğup büyüyüp yetiştiklerini bu yerleşim yerlerinin de Zeybek Umur Gazi ye İsa Beg’e Çaka Beg’e başkentlik yaptığı bilgilerini bir araya getirdiğimizde bu yörede bizlere ait mutlak surette bir şey olmalı idi ve onu işte bu yazıt ile bulmuş olduk. Günümüzden yaklaşık 2000 yıl önce yine kutsal olarak bilinen bu yere Ayasuluğ’a Hristiyan bir Türk zeybek gelerek adak adayıp kurban kesip dua ediyor ve kendilerine AY ERİ diye hitap ediyorlar. Latin alfabesinin oluşumuna öncülük ettiği belirtilen Batı Anadolu Runik Oyma yazısının örnekleri Anadolu’muzun birçok yerinde (Ordu Esatlı Ankara Güdül gibi daha birçok yerde yaklaşık 120 yazıt) bulunmaktadır. İlk kez hiç olmadığımızı düşündüğümüz Batı Anadolu’nun en uç kısmında ortaya çıkması bizleri de çok sevindirmiş Ata toprağına ayak bastığımızın inancını bir kez daha perçinlemiştir.”

Dernek Başkanı Süleyman Hilmi Bilir: “Bunu siz basın mensubu arkadaşlarımız vasıtası ile kamuoyuna tarihçilerimize bilim adamlarımıza duyurur Efe ve Zeybek kültürümüze Memleketimize hayırlı uğurlu olmasını temenni ediyorum. Umuyorum ki tüm Aydını Ege yi ve Türkiye’yi sevindirecektir bu haber” dedi.  SEMİH BAŞKAR